Keywords:

Artmış bağırsak geçirgenliğinin diyabet, obezite, şizofreni, otizm spektrum bozukluğu ve majör depresif bozukluk gibi pek çok hastalıkla ilişkili olduğu bildirilmiştir. Zonulin intestinal epitel hücreleri arasındaki sıkı bağlantıların ve bağırsak geçirgenliğinin en önemli fizyolojik düzenleyicisidir. Zonulinin aracılı etkilerin anlaşılması bağırsak geçirgenliği ile ilişkili hastalıkların patofizyolojisinin anlaşılmasında önemli olabilir. Bu derlemede zonulin ve bağırsak geçirgenliği ilişkisi üzerinde durulacaktır. Sıkı bağlantılar intestinal epitel hücrelerini en apikal noktada birbirine bağlayan, başta okludin ve klaudin gibi tranasmembran proteinler ile bu transmembran proteinleri aktin bazlı hücre iskeletine bağlayan zonula oklüdens (ZO)-1 gibi adaptör proteinlerden oluşan kompleks yapılardır. Zonulin hücre iskelet proteinlerinde yeniden şekillenmeye ve ZO-1’in sıkı bağlantı kompleksinden ayrılmasına neden olarak hücreler arası bağlantıların bozulmasına ve bağırsak geçirgenliğinde artışa neden olmaktadır. Zonulinin bu etkisinde epiteliyel büyüme faktörü reseptör aktivasyonunun rol oynadığı bildirilmiştir. Mikrobiyom dengesizliği veya gliadine maruziyet, intestinal epitel hücrelerinden zonulin salınımına neden olan faktörlerdir. Uygunsuz zonulin üretimi, zonulin yolağının aktivasyonu ve sonrasında bariyer fonksiyonunun bozulması paraselüler yoldan antijen geçişinde artışa neden olmakta ve submukozal bölgede doğal bağışıklık yanıtını tetiklemektedir. Bu sürecin devam etmesi adaptif bağışıklık yanıtını da aktive etmekte ve TNF-α ve IFN-γ gibi pro-inflamatuar sitokinlerin salgılanmasına neden olmaktadır. Bu sitokinler paraselüler yolda daha büyük bir açılmaya neden olan bir kısır döngüyü başlatmaktadır. Zonulin aracılı başlatılan bu süreç, özellikle genetik alt yapısı olan bireylerde antijenik toleransın kırılmasında ve kronik inflamatuar hastalıkların başlamasında rol oynamaktadır. Çölyak hastalığı, tip-1 diyabet, tip-2 diyabet, obezite, multiple skleroz ve huzursuz bağırsak sendromu gibi çok sayıda kronik inflamatuar hastalığın zonulin ile ilişkili olduğu bilinmektedir. ORCID NO: 0000-0001-8474-0185

Anahtar Kelimeler: Bağırsak Geçirgenliği, Sıkı Bağlantılar, Zonulin