Ýnsanlýk tarihinde doðayla kurulan iliþkiler bulaþýcý hastalýklarýn temel kaynaðýný oluþturmuþtur. Hayvanlarýn evcilleþtirilmesi süreciyle birlikte farklý enfeksiyon hastalýklarý tüm insan topluluklarýnda görülmeye baþlanmýþtýr. Salgýn hastalýklarý ortaya çýkaran sosyal ve ekonomik iliþkilerdeki deðiþimler, tarih boyunca benzer sonuçlara yol açmýþtýr. Ýnsanlýk tarihi boyunca tüberküloz bu hipotezi en iyi þekilde ortaya koyacak hastalýk olarak deðerlendirilmektedir. Ýnsanlarýn daha kalabalýk þehir hayatýna geçiþleri ve takibinde sanayi devriminin bir sonucu olarak tüberküloz tüm dünyada ciddi þekilde halk saðlýný tehdit etmiþ ve büyük yýkýma yol açmýþtýr. Modern týbbýn 19. Yüzyýlda ortaya koyduðu yeni týp paradigmasý ile birçok bulaþýcý hastalýðýn etkeni ortaya konulmuþ ve sonrasýnda bu hastalýklara yönelik baþta aþý olmak üzere, izolasyon, yasal düzenlemeler ve ilaç tedavileri gibi modern yöntemlerle mücadele verilmiþtir. Týbbýn sosyal bir disiplin olduðu gerçeðiyle konuya yaklaþýldýðýnda, sivil toplum hareketlerinin tüberküloza karþý mücadelede týbbi tedavi döneminden önce yer aldýðý tespit edilmektedir. Hastalýðýn sosyal yükü nedeniyle, ülke saðlýk sisteminde kaynaklarýn sýnýrlýlýðý anlayýþýna göre kesin tedavisi olmayan tüberkülozla mücadele için bu yaklaþým 20. yüzyýl öncesinde öne çýkmýþtýr. Sonraki dönemlerde hastalýða karþý geliþtirilen týbbi tedavilere raðmen, sivil toplum kuruluþlarýnýn mücadelede önemi azalmamýþtýr. Türkiye’de Ýstanbul Verem Savaþ Derneði(1928) ile baþlayan bu çalýþmalar sonraki dönemde tüm ülkeye yayýlmýþtýr. Ulusal Verem Savaþ Derneði, Federasyon(1986) ve Türk Toraks Derneði(1992) gibi sivil toplum kuruluþlarýyla hastalýða yönelik çalýþmalar yürütülmüþtür. Uluslararasý platformda Birleþmiþ Milletler, Dünya Saðlýk Örgütü, Stop TB, International Union Against Tuberculosis And Lung Disease gibi örgütlerin tüberküloz mücadelesinde aktif þekilde yer almaktadýr. Ülkemizde kamu ve sivil toplum birlikteliðinde uluslararasý kuruluþlarla çalýþmalar yürütülmektedir. Bu bildiride Türkiye’de tüberküloz mücadelesinde yer alan sivil toplum çalýþmalarýnýn týp tarihi açýsýndan deðerlendirilmesi amaçlanmýþtýr. ORCID NO:
0000-0002-4877-6081
Anahtar Kelimeler: Tüberküloz, sivil toplum kuruluþlarý, Türkiye
|