Canlılar için oldukça elzem bir element olan bakır Cu+2 ve Cu+1 arasındaki geçişlerinden ötürü redoks aktif bir ağır metal olarak sınıflandırılır. Organizmalar çeşitli enzimlerin işlevleri için bakıra ihtiyaç duyar. Bakır, hücresel solunum sürecinde rol oynayan Sitokrom C oksidaz ve antioksidan savunmada rol oynayan Süperoksit Dismutaz 1 (SOD1) gibi enzimlerin kofaktörü olarak çeşitli hücresel süreçlere dahil olur. Enzim kofaktörü olmanın yanı sıra bakır, hücre içi sinyal molekülleri olarak da aktivitelere sahiptir. Tüm bunların ötesinde fazla bakır toksiktir. Bakırın iki oksidasyon durumu arasında geçişleri reaktif oksijen türlerinin (ROS) oluşmasına sebep olabilir ve bu bakır toksisitesinin başlıca örneğidir. Reaktif oksijen türleri DNA hasarı, protein hasarı ve lipit peroksidasyonu gibi etkilere sebep olabilir. Bakır birikiminin toksik bir sonucu olarak düşünülebilecek kuproptoz hücre ölüm yolağı, hücre içi bakır konsantrasyonlarının artması sonucu hücre ölümünün indüklenmesi ile karakterize bir hücre ölüm şeklidir. Diyetle alınan bakır miktarı toksik etki oluşturmayacak kadar düşüktür fakat bakıra kronik olarak maruz kalmak toksik sonuçları beraberinde getirir. Bakır madenleri ve bakır işleme tesisleri gibi kurumlarda çalışmak kronik bakır maruziyeti riskini arttırır. Yapılan birkaç çalışmada bakır işleme tesisinde çalışan bireylerde kontrol gruplarına kıyasla artmış DNA hasarı seviyeleri ve oksidatif stres belirteçlerinin artan seviyeleri bildirilmiştir. Bu kronik bakır maruziyetinin reaktif oksijen türleri oluşumunu indükleyerek toksisiteye sebep olduğu gösterir. Kuproptoz ve kronik bakır maruziyeti üzerine ise literatürde herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Bu sonuçlar kronik bakır maruziyetinin sonuçta kanser gibi ciddi hastalıklara varabilecek toksik etkilere sebep olduğunu gösterir ve kronik olarak bakıra maruz kalan meslek gruplarına mensup bireylerin düzenli sağlık kontrollerine tabi tutulması gerekliliğinin altına çizer. ORCID NO: 0009-0009-8682-5604
Anahtar Kelimeler: Kronik bakır maruziyeti,Toksisite, Reaktif Oksijen Türleri, Kuproptoz
|
